वाग्मती अञ्चल, काभ्रे जिल्लाको पलान्चोकमा प्रसिद्ध पलान्चोक भगवतीको मन्दिर छ । काठमाडौं उपत्यकाको जनमानसमा प्रचलित किंवदन्ती अनुसार, पलान्चोक भगवती, नक्साल भगवती र शोभा भगवती दिदीबहिनी हुन् । यी तीनै मूर्ति एउटै मूर्तिकारले निर्माण गरेको पनि उल्लेख पाइन्छ । अर्को किंवदन्ती अनुसार, सुरुमा एक जना कलाकारले पलान्चोक भगवतीको मूर्ति निर्माण गरेका थिए । तर उनले त्यस्तो मूर्ति अन्यत्र बनाउन नसकून् भनी तत्कालीन शासकले उनको दायाँ हात काटिदिएछन् । त्यसपछि उनले देब्रे हातले नक्साल भगवतीको मूर्ति बनाएछन्, तर उनको देब्रे हात पनि काटिएछ । कालान्तरमा उनले खुट्टाले शोभा भगवतीको मूर्ति पनि बनाएछन् । त्यसपछि उनलाई मृत्युदण्ड दिइएछ ।
लिच्छविराजा मान देवको समयमा देश भट्टारिका नामक महिलाले पलान्चोक भगवतीको स्थापना गराएको ऐतिहासिक प्रमाण पाइएको छ । पलान्चोक भगवतीको उत्पत्तिका बारेमा जनमानसमा प्रचलित किंवदन्ती अनुसार, एक पटक बुकोटका बासिन्दाले एक पटक भगवतीलाई सपनामा देखेछन् । त्यसपछि तिनीहरूले भगवतीको स्थापना गर्नका लागि कतै लैजान लाग्दा बाटामा हालको पलान्चोक भगवती भएको ठाउँमा यिनलाई एक पटक बिसाएछन् । तर पुनः तिनलाई त्यहाँबाट उठाउन नसकेको हुनाले तिनलाई यहीं स्थापना गराएछन् । पलान्चोक भगवतीलाई पसिना आएको खण्डमा राष्ट्रमा राजनीतिक संकट राउने विस्वास गरिन्छ ।
According to an inscription, the temple of Palanchok Bhagawati at Palanchok, Kavre, was established by a woman named Des Bhattarika at the time of Manadev, during the Lichchhavi era. The local legend, popular among residents of the area, however, states that the Goddess appeared to the then residents in a dream and instructed them to house her idol in a safe place. While carrying the idol they stopped to rest at the top of the hill, but when they tried to resume their task they found that they could no longer move the idol. They took this to be a divine sign and thus established the temple at the spot itself.
The idol itself is of exquisite craftsmanship, and it is believed that the then ruler of the kingdom cut off the right hand of the sculptor so that he would never be able to fashion another idol of such beauty. Legend has it that the same sculptor would go on to carve the idols of Nakshal Bhagawati and Shova Bhagawati, both of whom are said to be sister of Palanchok Bhagawati.
Palanchok Bhagawati is considered to be an extremely powerful deity, and it is believed that whenever the idol of the Goddess sweats a grave political crisis arises in the country.
